Planetarium jest miejscem, w którym przeciętny człowiek: uczeń, turysta może w krótkim czasie i niezależnie od pogody w sposób atrakcyjny zapoznać się z rozgwieżdżonym niebem, obiektami i zjawiskami astronomicznymi. Olsztyńskie Planetarium jest pomnikiem zbudowanym w hołdzie Mikołajowi Kopernikowi, który spędził kilka lat w Olsztynie pełniąc funkcje administratora okolicznych dóbr Kapituły Warmińskiej.

Uroczyste otwarcie Planetarium miało miejsce 19 lutego 1973 roku – w pięćsetną rocznicę urodzin astronoma. Gmach został zaprojektowany przez Ludomira Gosławskiego, a znajdujące się w centrum budynku atrium zostało ozdobione mozaiką emaliowanych elementów autorstwa wybitnego artysty Stefana Knapp’a. W pierwszych latach działalności Planetarium funkcjonowało pod nazwą Planetarium Lotów Kosmicznych, która pochodziła od zainstalowanego wówczas analogowego projektora Raumflug-Planetarium produkcji Carl Zeiss Jena. Ten projektor był używany aż do roku 2012, kiedy to Planetarium wyposażone zostało w nowy, cyfrowy, system projekcyjny DigitalSky 2 umożliwiający wyświetlanie seansów w technologii FullDome. Modernizacja ta znacząco poszerzyła zakres tematyczny pokazów planetaryjnych, które obecnie wykraczają poza tematyką astronomiczną, a także umożliwiła organizowanie koncertów pod niebem planetarium. Pokazy prezentowane są w klimatyzowanej sali i może w nich uczestniczyć jednocześnie 160 widzów. W hallu Planetarium prezentowane są czasowe wystawy plastyczne o tematyce nawiązującej do astronomii i przyrody. Olsztyńskie Planetarium jest jedną z głównych atrakcji Olsztyna. Na co dzień, w ciągu roku szkolnego, bywają tu uczniowie szkół podstawowych i średnich, a latem odwiedzają je przede wszystkim turyści. W sumie koło 70 tysięcy widzów.

Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne aktywnie uczestniczy w rozmaitych działaniach promujących astronomię i nauki przyrodnicze. Pod sztucznym niebem Planetarium niezależnie od pogody prowadzone są na żywo zajęcia dydaktyczne prezentujące uczniom w atrakcyjny sposób elementy astronomii znajdujące się w programach nauczania fizyki, geografii i przyrody szkół wszystkich szczebli nauczania. W liczącej 160 miejsc sali prezentowane są od ponad 40 lat otwarte dla publiczności wykłady popularnonaukowe wygłaszane przez naukowców zapraszanych z uniwersytetów i instytutów badawczych z całej Polski. W roku 2013 zainaugurowała w OPiOA działalność Olsztyńska Akademia Dzieci. Uniwersytet prowadzony przez dzieci dla dzieci. Młodzi naukowcy w wieku od 6 do 12 lat prezentują wykłady i przedstawiają własne dokonania i pasje dla słuchaczy w tym samym wieku. Działania edukacyjne i popularyzujące wiedzę kierujemy także do osób dorosłych. Olsztyńskie Planetarium jest miejscem spotkań Koła Miłośników Astronomii Olsztyńskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. OPiOA jest również organizatorem kilku corocznych konkursów i turniejów o tematyce astronomicznej i fizycznej, w których biorą udział przedszkolaki oraz uczniowie szkół podstawowych i średnich. Konkursem o najdłuższej tradycji jest Ogólnopolskie Młodzieżowe Seminarium Astronomiczne im. Prof. Głębockiego, którego OPiOA jest współorganizatorem. OPiOA było partnerem w kilku międzynarodowych projektach w programach Comenius i Grundtvig, oraz organizatorem dwu edycji Europejskich Warsztatów Astronomicznych. Nasze Mobilne Laboratorium Astronomiczne często odwiedza miejscowości naszego regionu a także inne miasta w Polsce. Dotarło nawet do Brukseli. OPiOA bierze aktywny udział w życiu społeczności astronomicznej w Polsce i na świecie. Miała tu miejsce konferencja Planetariów z Europy Środkowej i Wschodniej, 103 Kolokwium Międzynarodowej Unii Astronomicznej, OPiOA było współorganizatorem 29 i 39 zjazdu Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. W Planetarium odbywają się także co dwa lata Zjazdy Polskiego Towarzystwa Meteorytowego.